در کنار میدان نقش جهان ،بنایی بی نظیر وخوشنام قدبر افراشته که در کنار دیگر آثار تاریخی اصفهان خود نمایی می کند ،قصری بی بدیل ودولتخانه ای سربلند که روزگاری بخشی امور دیوان واداری این سرزمین پُر گُهر در آن به انجام می رسیده،محلی به غایت آرامش بخش که هنر نقاشی،موسیقی ،گچبری ومعماری را را در یک مکان جمع کرده تا ذهن بیننده هر لحظه روی یک هنر زیبا تمرکز کند ،در این میان نقشهای مینیاتوری که زاییده ذهن خلاق هنرمند یکه تاز این عرصه ،"رضا عباسی" است،شما را میهمان تصاویر ناب وپر نقش ونگار می کند تا چشمهایتان قابی شود بر این اثر بی همتا،همراهیتان میکنیم تا نگاهتان پر شود از ذوق وهنر ایرانی ،به عالی قاپو صحنه تاخت وتز هنر ومعماری خوش آمدید
اگر قرار براین بود تا برای یک اثر دیدنی وتاریخی کتابی نوشته شود شاید عالی قاپو را بتوان بهترین گزینه برای اینکار انتخاب کرد زیرا فقط نوشتن از آثار رضا عباسی در این مجموعه خود فصلی مجزا وزمان بندی منحصر به فردی می طلبد،بنایی باشکوه در دل اصفهان وتلفیق هنر ،تاریخ ،معماری وموسیقی در یک بنا که عالی قاپو نام گرفته ،این بنا بزرگترین کاخى است که ممکن است در یک پایتخت وجود داشته باشد. پس می‌توان گفت که این کاخ در زمان صفویه از بهترین کاخ‌های دنیا محسوب می‌شده است و از این رو مشتمل بر تمام مزایا و محاسنی بوده که لازمه یک کاخ سلطنتى بوده در آن وجود داشته است.
کاخ عالی‌قاپو که در زبان ترکی به معنی «درگاه بلند»می باشد،ساختمانی است که در واقع درب ورودی دولتخانه صفوی بوده‌است و در ابتدا شکلی ساده داشته و به مرور زمان و در طول سلطنت شاه عباس طبقاتی به آن افزوده شدند و در زمان شاه عباس دوم ایوان ستوندار به آن افزوده شد.این قصر دروازه مرکزی ومدخل کلیه قصرهایی بوده که در دوران صفویه در محدوده میدان نقش جهان بنا شده بودند، موقعیت جغرافیایی این مکان، در ضلع غربی میدان نقش جهان و روبروی مسجد شیخ لطف‌الله واقع شده‌است. ارتفاع آن ۴۸ متر است و ۶ طبقه دارد که با راه‌پله‌های مارپیچ می‌توان به آنها رسید.این پلکانهای دیدنی بسیار زیبا طراحی شده اند، آنچه باعث گردیده است عالی قاپو در زمره آثار باشکوه و بسیار نفیس عصر صفوی قرار گیرد، مینیاتورهایی هست که کار هنرمند معروف عصر صفوی" رضا عباسی "است و همچنین گچبری‌های آخرین طبقه کاخ عالی قاپو است که تالار آن «اتاق موسیقی» یا «اتاق صوت» نیز نامیده می‌شود.
این کاخ به عنوان یکی ازمهمترین شاهکارهای معماری اوائل قرن یازدهم هجری است و از شهرتی جهانی برخوردار است.
عمارت عالی قاپو در سال ۱۰۵۴ قمری ساخته شده و بانی آن شاه عباس اول صفوی می‌باشد. شاه صفوی، سفیران و شخصیت‌های عالیقدر را در این‌کاخ به‌حضور می‌پذیرفت.
این قصر دروازه مرکزی و مدخل کلیه قصرهایی بود که در دوران صفویه در محدوده میدان نقش جهان اصفهان بنا شده بودند. عالی قاپو مرکب از دوکلمه عالی و قاپو است که با هم به معنای «سر در بلند» یا «درگاه بلند» هستند. این بنا با نام‌هایی چون" علی قاپو"، "دولتخانه مبارکه"، "نقش جهان "و "قصر دولتخانه" شناخته می‌شود.
از زیر سر در بلند کاخ که تمامأ با سنگ ساخته شده به قصر وارد می‌شویم و به وسیله پلکانی که در دو طرف تعبییه شده‌اند به طبقات فوقانی می‌رسیم.
عالی قاپو دارای ۶ طبقه است که هر طبقه آن تزئینات ویژه‌ای دارد ، در طبقه همکف ۲ تالار وجود دارد که در آن روزگار به امور اداری و دیوانی اختصاص داشت، در طبقه سوم ایوان بزرگی است که بر ۱۸ ستون بلند و رفیع استوار است و در وسط این ایوان حوض زیبایی از مرمر وجود دارد.که در نگاه اول چشم هر بیننده ای را به خود جلب میکند
به طور کلی عمارت عالى قاپو از دو قسمت متمایز تشکیل شده است؛ قسمت جلویى و مدخل عمارت و ساختمان اصلى کاخ.
قسمت جلویى ساختمان از ساختمان اصلى جلوتر است و مدخل وسیع عمارت در همین بخش واقع است. مدخل داراى تاق جناغى است و در دو طبقه طرفین آن درها و تاق‌نماهاى کوچکترى وجود دارند.
بالاى مدخل ایوانى هست که از ۳جهت باز است و اتاق چوبى دارد. در زمان‌هاى گذشته به هنگام ضرورت اطراف ایوان را باپرده مىپوشانیدهاند.
حوضى با لبه هاى مرمرین در وسط ایوان قرار دارد که فواره هایى دارد ؛ کف حوض را از مس ساختهاند. از نوشته هاى جهانگردانى چون تارونیه و شاردن چنین بر می آید که در گذشته دور، دیوار انتهاى ایوان و سطوح ستون‌ها آینه کارى بوده است.
بناى این ایوان یا به عبارت دیگر تالار بر اساس کتاب قصص الخاقانى در سال ۱۰۵۳ هجرى قمرى آغاز شده در مدتى بسیار اندک به اتمام رسیده است.
مدخل به دهلیزى راه می یابد که به صورت شمالى - جنوبى ساخته شده. در پشت این دهلیز عمارت اصلى عالى قاپو قرار دارد که در آن مقابل مدخل که از آن نام بردیم قرار دارد.
اما بناى اصلى عالى قاپو از ۶طبقه تشکیل شده است. در طرفین در ورودى عمارت ۶طبقه دو سکوى سنگى وجود دارد. کتبه‌‌اى نیز در بالاى این در قرار دارد که قسمتى از آن با گذشت زمان از بین رفته است.
کرباسى که پس از در ورودى قرار گرفته سقفى بلند به اندازه مدخل جلویى ساختمان دارد. در همین کرباس مقابل در ورودى عمارت اصلى درى دیگر با دو سکو در طرفین هست که کرباس را به حیاط پشت ارتباط مى دهد.
بالاى این در پنجرهاى مشبک قرار دارد که از آن نور به داخل کرباس مى تابدوزیبایی عجیبی دار. اتاق هاى اطراف همین کرباس در حقیقت محل ادارات دولتى بوده است.
دو راه پله مارپیچ در دو گوشه طبقه اول راه‌هاى ارتباطى را تشکیل میدهند. بالاى طبقه اول، چهار طبقه هست که هر دو طبقه علاوه بر اتاق‌هایى که دارند داراى تالار بزرگ هستند.
نخستین تالار به وسیله درى بزرگ به ایوان بخش جلویى عمارت باز مىشود. بر در دیوار این تالار نقوشى زیبا و رنگارنگ وجود دارد که اغلب از آثار" رضا عباسى "است.
طبقه ششم تالارى بزرگ دارد که تماماً گچ کارى است. این تالار که به اتاق صوت نیز شهرت دارد، بر اساس شناخت فیزیکى صوت و انعکاس آن به نحوى ساخته شده که مثل یک استودیوى مجهز به ضبط صدا طنینهاى اضافى صدا را از بین مى برده است و اصوات را به صورتى صاف به تمام قسمت‌هاى تالار می‌رسانده است. دیوارهاى اتاق‌هاى اطراف نیز با نقاشی‌هاى زیبا تزیین شده‌اند.
آنچه عالی قاپو را در زمره آثار با شکوه و بسیار نفیس قرار داده است گچبری‌های هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی است که در آخرین طبقه خودنمایی میکند و تالار آن به اتاق موسیقی یا اتاق صوت نیز معروف است.
در این قسمت از کاخ شکل انواع جام و صراحی در دیوار تعبییه شده است که این اشکال علاوه بر نمایش زیبایی و خلاقیت و ابتکار هنرمندان گچکار برای این بوده است که انعکاس حاصل از نغمه‌های نوازندگان به وسیله این اشکال گرفته شود و صداها طبیعی و بدون انعکاس صوت به گوش برسند.
به طورکلی بنای عالی قاپو به عنوان یک بنای تشریفاتی خوش ساخت و زیبا دستاورد دیگری از هنر معماری دوران صفویه است.
با آنکه بعد از دوره صفویه به تزئینات بناها خسارات جبران ناپذیری وارد شده ولی هنوز شاهکارهایی از گچبری‌ها و نقاشی‌های عهد صفویه را در بر دارد و بازدیدکنندگان را به تحسین وا می‌دارد.
مینیاتورهای هنرمندانه رضا عباسی، نقاش معروف عهد شاه عباس، نقاشی‌های گل و بوته، شاخ و برگ، اشکال وحوش و طیور و گچبری‌های زیبای آن به شکل انواع جام و صراحی در تاق‌ها و دیوارها تعبیه شده است
مراحل ساخت عالی قاپو
ساخت این عمارت باشکوه ، ۵ مرحله ساختمانی را پشت سر گذاشته است.
اول : آنکه به صورت ورودی دیگر بناها بوده است.
دوم : از آن جهت که پایتخت گسترش می یابد و جمعیت افزون می شود، باید مقر حکومتی جلوه ای متمایز داشته باشد پس طبقات سوم و چهارم و نیم طبقه پنج را به طبقات عمارت می افزایند.
سوم : در این مرحله طبقه مشهور به صوت یا موسیقی به بنا الحاق می شود.
چهارم : ایوانی در جلوی میدان امام به بنا اضافه می کنند تا طول کاخ را افزایش دهند.
پنجم : پله های شاهی و ۱۸ ستون ایوان و سیستم آبرسانی به طبقات بالا و حوض مسی ایوان در آخرین مرحله به ساختمان عمارت عالی قاپو اضافه شد.بنای عالی قاپو با ارتفاع ۳۶ متر تا کف بازار بلند ترین عمارت چندین طبقه، تاچند دهه اخیر در شهر اصفهان بوده است ،این مکان به دلیل آنکه از نظر معماری مکانهایی به آن اضافه شده ،از هر سو نمایی متفاوت دارد وشما با دیدن این بنای تاریخی مجبور هستید از ذهن پویای خود برای حذف این ملزومات ورسیدن به معماری اولّیه کمک بگیرید،که البته این خصوصیت بسیار حایز اهمیت وجالب است
گردشگران محترم توجه داشته باشند:
یکی از دیدنی ترین قسمتهای سفر به اصفهان بطور قطع بازدید از این کاخ باشکوه است. این آثار از میراث فرهنگی ، هنری و تاریخی سرزمین ماست.سرزمین کهن وپر افتخار ما، که هر ایرانی و هر شخص هنر دوست و دوستدار تاریخ باید در جهت حفظ و نگهداری آن بکوشند
متاسفانه بسیاری از بازدیدکنندگان در گذشته برروی دیوارهای کاخ به اصطلاح خودشان یادگاری به جا گذاشته اند که این نه تنها زیبا نیست بلکه باعث شرمساری می باشد و امروز وقتی ما به دیدار این عمارت میرویم تاسف می خوریم.از آنچه این اشخاص با آثار ملّی کرده اند
چه خوب است بر روی نقاشی ها و تزیینات دست نکشیم و آنها را لمس نکنیم و در قسمتهایی از کاخ که عکسبرداری بدون فلش، توصیه شده حتما توجه کنیم.تا ما مسبب از بین رفته گذشته برای آیندگان نباشیم
و دیگر اینکه در زمانهای تعطیلات وآخر هفته حتی المقدور برای بازدید نرویم تا در زمانهای خلوت هم بنا را به خوبی و با حوصله ببینیم و هم باعث فشار آمدن به سازه بنا نشویم.